Канадскиот весник „Торонто стар“ во подолг натпис насловен „Владата забрануваше употреба на јазик што не постоеше, '' Зошто некои потомци на етничко малцинство во Грција сè уште го чуваат својот идентитет во тајност“, се осврна на положбата на македонското малцинство кај јужниот сосед на Македонија.
Текстот го пренесуваме во целост (но со мали дополнувања и исправки):
„Евгенија Нацулиду (67) се претставува како грчки државјанин.
Таа е родена и сè уште живее во Воден, град во Егејскиот дел на Македонија окупиран од Грција, но има работено низ целата земја во хотелската индустрија. Нејзината најдобра пријателка е гркинка и како и многу грци, таа зборува беспрекорно англиски - во нејзиниот случај, поради тоа што живеела во Чикаго три години во раните 1980-ти.
Но, таа секогаш имаше прашања. '' Зошто баба не зборува ниту збор на грчки? Зошто дедо се мачи да изговори неколку зборови на грчки? Дали тие дојдоа од друга земја?
Мајка ми ми рече: '' Не, не, тие се од тука, но не прашувај. Подобро да не прашуваш''.
Нацулиду ги помина тинејџерските години во Италија, а децата таму имаа прашања. Беше висока, русокоса и синоока: Дали навистина беше гркинка? Секако дека беше - тоа ѝ го кажуваа цел живот. Кога некој ѝ рекол дека изгледа ''словенски'' (бела, не темна), таа рече, за малку ќе заплачела. Таа мораше да биде гркинка.
Непосредно пред да наполни 30 години, конечно ја дознала вистината: Можеби е грчка државјанка, но етнички била Македонка.
Прво, малку терминологија и историја.
Денес државата Македонија, не ''Северна'' Македонија, (зошто Македонците не го одобрија ''преспанскиот договор'', а пратениците не можат законски да го менуваат Името на државата во Собранието, тоа теба да го знаете, Македонското име не е сменето, еве ви доказ:
,.. резултатот од гласањето на Референдумот 2018 годинa ОДЛУКАТА НЕ Е УСВОЕНА
), се наоѓа на север од Грција. Но, до 2018 година земјата не се викаше ''Северна'' Македонија. Се нарекуваа Македонија и зборуваа, како што викаат, македонски јазик што е и вистина, (така зборувале отсекогаш Македонците, уште од древните времиња), словенски јазик - (СЛОВЕН - СЛОВО ВЕНЕТО - тие што зборуваат венетски дијалект), како полскиот, хрватскиот или рускиот (словените зборуваат исто или слично но не се исти генетски) и други. Грција се спротивстави на ова, бидејќи има ''регион'' во Грција, (да има, но Грција го окупира тој дел на Македонија 1912 година) - веднаш преку меѓународната граница - што тие го нарекуваат Македонија и го сметаат за вистинската Македонија, (сите делови на Македонија се ''вистинска'' Македонија - Егејскиот дел, на Македонија, Вардарскиот дел на Македонија, Пиринскиот дел на Македонија, Мала Преспа, Голо Брдо, Гора, Прохор Пчински.).
Македонија беше ВАСИЛЕОНДОН, а ''Античка Грција'' не постои и е измислена од странците и Ото од Баварија после 1833 година, главно лежејќи на териториите на Егејскиот дел на Македонија окупиран од Грција 1912 година и денешна Македонија но и пошироко. Василеос Александар Македонски, најпознатиот владетел на античка Македонија и навистина, на териториите на денешен Пелопонез, владеел со една Држава на државите - ВАСИЛЕОНДОН МАКЕДОНИЈА - Државата на бог, која се протегала сѐ до Индија.
Грција е стара само приближно 200 години. Голем дел од своето постоење го должи на поддршката од другите големи европски сили, кои беа обземени од идејата за христијанска земја (во тоа време, териториите на денешна Грција беа под контрола на муслиманската Отоманска Империја), османлиите ја беа окупирале и Македонија 5 века.
Така, преовладувачкиот грчки став беше дека, со тоа што се нарекува себеси Македонија и тоа со декрет на нивниот премиер по 1990 година, но пред 1989 се нарекуваа '' Нова Грција'' во тој окупиран дел нa Македонијa, a не Македонијa, со илизии и лаги на грчките окупатори дека, ''таа земја на нејзиниот север го краде нејзиното наследство'' - вели Аксел Сотирис Валден, поранешен грчки функционер во Европската комисија, кој има напишано бројни книги за Македонскиот Полуостров (Балканот - е турско име - мед (bal) крв (kan) - означува на турски ) и за грчката надворешна политика, книги со кои ја фалсификуваат историјата и ја крадат Македонската историја, култура и земја.
Не помогна тоа што националистите ја презедоа контролата врз таа земја на север во 2000-тите, вели Анастасиос (Сакис) Гекас, вонреден професор по историја на Универзитетот Јорк, специјализиран за модерна грчка историја. Тие го преименуваа својот главен аеродром во Скопје во аеродром ''Александар Велики'' и циркулираа нови мапи во кои тврдеа дека делови од грчкиот регион Македонија (Егејскиот дел на Македонија) се всушност нивни.
Во јуни 2018 година, Грција и Македонија го потпишаа ''Договорот од Преспа'', на брегот на езерото со истото име што ги опфаќа двете земји. На почетокот длабоко непопуларно (не само непопуларно но е и незаконски и нечовечки) во двете земји, тоа значеше дека државата Македонија сега е ''Северна'' Македонија, но дека тие можат да продолжат да се нарекуваат Македонци и да кажат дека зборуваат македонски ((не може да се диктира и наметнува како да се нарекуваш од страна и да ти го менуваат вековното име, тоа е окупација)).
Односите меѓу двете земји се подобрени. Грција престана да ги блокира кандидатурите на Македонија за влез во НАТО и Европската Унија. Но, договорот целосно превиде една група луѓе: етничките Македонци кои живеат во ''грчка'' Македонија, во северните провинции на Грција до границата.
Петрос Карацареас, виш предавач по англиски јазик и лингвистика на Универзитетот Вестминстер во Лондон, Англија, е етнички полугрк и полумакедонец. Нешто смешно би се случило кога и да објави нешто за ова малцинство на интернет.
''Сестрата на баба ми ѝ ѕвонеше на баба ми и ѝ рече да ми каже да ги симнам тие постови… затоа што ќе дојде полиција во мојата куќа и ќе ја загубам работата во Лондон. Ова е размерот на траумата и на стравот под кои живееја во однос на употребата на јазикот… дека дури и по 2010 година, таа мислеше дека ќе има вистински реперкусии за мојот живот!, рече Карацареас.
Животот не бил лесен за етничките Македонци кои живееле во Грција во поголемиот дел од 20 век. За време на диктатурата од 1930-тите беше забрането да се зборува македонски. Полицајците одеа дотаму што слушаа на прозорците за да видат дали во домовите се зборува македонски.
Веднаш по Втората светска војна, многу етнички Македонци се бореа за сопствена независна држава и завршија на губитничката страна за време на Граѓанската војна во Грција. Многумина од нив, како пратетката на Карацареас, избегаа на север по поразот на нивната страна, не само во Македонија, туку и во остатокот од Југославија и Источна Европа.
Дури и ако таков прогон повеќе не беше официјално санкциониран по 1950-тите, сè уште имаше клима на страв, рече Нацулиду. Даночните власти може почесто да ве контактираат, а наставниците би можеле да ги тепаат своите ученици.
Но, Владата сметаше дека во Грција не постои нешто како македонски јазик, бидејќи Македонија беше дел од Грција (Егејскиот дел на Макредонија кој беше окупиран после 1912 од страна на Грција) и сите во Грција зборуваа грчки. Со други зборови, грчката влада сметаше дека македонскиот јазик (барем во Грција) е грчки јазик, а македонскиот народ се грци. (Единствениот македонски јазик што го признаваат е тој што се зборува во Македонија (државта), а ''Договорот од Преспа'' ја остава ситуацијата малку двосмислена.)
''Ја имате оваа многу иронична ситуација кога Владата (историски) забрануваше употреба на јазик што не постоеше - , рече Карацареас. Надвор од '' грчка'' Македонија (Егејскиот дел на окупирана Македонија), повеќето грци дури и не знаат за постоењето на ова етничко малцинство.
Лерин е мирен град на планинската граница меѓу Грција и Македонија; тој е најголем во близина на Преспанското Езеро и на неверојатно растојание од ски-центар. Неговата близина до границата значи дека етничката македонска култура овде е релативно силна.
Минатата година локален судија му даде дозвола на Центарот за македонски јазик да работи во градот. Јавниот обвинител изминатава недела ја оспори таа одлука, со образложение дека во Грција не постои таков јазик, но и врз основа на тоа дека центарот претставува опасност за грчката држава.
''Грчката влада се плаши од можна загуба на срцата и умовите на грчките граѓани од Македонија доколку официјално се признае македонското малцинство, култура или идентитет - рече Виктор Рудометоф, вонреден професор на Универзитетот во Кипар, по потекло од (Егејскиот дел на окупирана Македонија. '' Тоа ќе го загрози единството на Грција''.
Грција и особено грците кои живеат во Егејскиот дел на окупирана Македонија исто така се плашат од барањата за куќи и имот што може да ги постават етничките Македонци кои избегале од Грција во 1940-тите и 1950-тите. Овие домови се во туѓа сопственост повеќе од половина век, и иако и Рудометоф и Валден веруваат дека овие грижи се само далечна можност, тие сè уште го поттикнуваат стравот на јавноста.
Но, можеби тие, а особено Грците кои живеат во Егејскиот дел на Македонија - се најчувствителни за нивната можеби слаба врска со регионот. Егејскиот дел на Македонија е дел од Грција само од 1913 година, а повеќето грци кои живеат таму можат да го протегнат своето потекло во Македонија само пред еден век.
Оваа година се одбележува 100-годишнината од Договорот од Лозана и последователниот трансфер на населението меѓу Грција и Турција. Во најголем дел, муслиманите што живееле во денешна Грција биле преселени во Турција, додека православните христијани што живееле во денешна Турција биле преселени во Грција. Повеќето од над милион (половина милон) христијани кои пристигнале во Грција биле населени во Егејскиот дел на Македонија. Речиси половина од населението во Егејскиот дел на Македонија на крајот на 1920-тите биле бегалци.
Сите прабаби и прадедовци на Кристина Флора, докторант кој студира социолингвистика кај Карацареас, дојдоа од денешна Турција во Егејскиот дел на Македонија. ''Баба ми, нејзиниот мајчин јазик беше турскиот'', вели Флора. - (Нејзините родители - понти - маџири) воопшто не зборуваа грчки кога дојдоа од (денешна Турција), но баба ми (речиси) никогаш повеќе не зборуваше турски во подоцнежните години, грчкиот јазик брзо завладеа во регионот''.
''Многумина од оние кои останаа во Егејскиот дел на Македонија по трансферот на населението беа припадници на етничките малцинства: не само етничките Македонци, туку и aлбанците, сефардските eвреи и власите (група православни христијани кои зборуваат јазик сличен на романскиот; тениската ѕвезда Симона Халеп е еден од нивните најпознати членови). И денес е вообичаено луѓето во регионот да се прашуваат за нивната етничка припадност'', рече Карацареас.
Како им се обраќаат на Македонците? Тие го користат грчкиот збор ''допи'' - ''локални''.
Македонскиот јазик не е главната грижа на повеќето етнички Македонци во Грција денес. Судскиот случај против Центарот за македонски јазик не беше многу покриен во вестите, рече Рудометоф. ''Повеќето етнички Македонци веројатно повеќе се занимаваат со учење англиски или германски јазик'', рече Гекас, бидејќи тие се покорисни на пазарот на труд.
Македонците во Македонија (Не сме ве заборавиле само имаме лоши политичари кои мислат само на својот стомак) имаат други грижи, рече Валден. Ова е внатрешен грчки проблем и иако спорот на Македонија со Грција е завршен, таа треба да се справат со нов спор со Бугарија.
Многу бракови се склучени меѓу етнички Македонци и етнички Грци - и Карацареас и Нацулиду се полугрци (колку разбрав 50% понтки од Понтија или ерменки, понтите биле словени, нешто слично на ерменците и зборувале словенски јазик пред да бидат асимилирани јазично од османлиите, зборуваме генетски, не е исклучено и да сте Mакедонки од Македонските колонии, таа страна таму не ви е јасна, зависи од кој дел - колонија- дошле вашите предци). Образованието е целосно на грчки јазик, како и телевизиите и радио станиците (во Грција нема медиуми на македонски јазик, како што официјално нема македонски јазик во Грција). Службата во армијата е задолжителна за мажите, што ги поттикнува асимилацијата и интеграцијата.
И јазикот е изгубен со времето. Бабата на Нацулиду знаеше да зборува само македонски; нејзината мајка била двојазична и долги години Нацулиду воопшто не знаеше да зборува македонски. Веројатно не останале еднојазични Македонци, рече Карацареас. Иако јазикот е веројатно сè уште силен во некои рурални села, Карацареас верува дека повеќето луѓе можат да кажат само основни фрази и да зборуваат македонски јазик под големо влијание на грчкиот јазик.
И никој не знае точно колку етнички Македонци живеат во Грција. Пописот не го поставува прашањето, а поради долгите периоди на прогон, многумина би сакале да тврдат дека се грци или можеби дури и не знаат дека се етнички Македонци. Денес во Грција нема познати етнички Македонци, рече Нацулиду, бидејќи тие не би се осмелиле да признаат (Ципрас нели призна дека е 50%).
Значи, каде ја остава тоа иднината на заедницата?
Сето тоа имаше смисла за Нацулиду откако дозна дека е делумно Македонка. Почнала да ги истражува своите корени и нејзината култура, а во 2009 година помогнала во основањето на непрофитна организација во нејзиниот роден град Воден за промовирање на македонскиот јазик како мајчин јазик. (Како непрофитна организација, таа не требаше да добие дозвола од судија. - МНОГУ ДОБРО).
Во 2018 година почнаа да нудат онлајн курсеви по македонски јазик. Во Грција (во Егејскиот дел на Македонија после 1912 година, со мали исклучоци кога се учеше за време на граѓанската војана во некои делови) македонскиот јазик бил само говорен јазик. Никој не можеше да учи читање, пишување или граматика, па најдоа учител од Македонија. Тие сега нудат четири нивоа на македонски јазик и субвенционираат 50 отсто од цената на курсот, така што студентите плаќаат само 35 евра за 35-неделен курс.
Нацулиду проценува дека оваа година 20 лица учат на овие субвенционирани курсеви, а дополнителни 35 или 40 одат на приватни часови - што е огромно зголемување на интересот од 2018 година, кога се мачеа да најдат класа од само пет ученици.
Додека повеќето ученици се работоспособни возрасни или постари лица, кои учат од носталгични причини, младите почнаа да посетуваат музички фестивали и јавни настани, каде бендовите од Грција и од Македонија (државата, слободниот дел) изведуваат традиционални македонски песни за селскиот живот, миграцијата, љубовта и смртта, изјави Карацареас. Можеби не зборуваат или не го разбираат јазикот, но ги учат стиховите на памет и пеат заедно. (МНОГУ ДОБРО).
''Имам 67 години и се срамам да одам на овие фестивали затоа што има ученици - 14, 15 години!'', се смее Нацулиду.
Ова не би можело да се замисли пред ''Договорот од Преспа''. Прогонството на јазикот значело дека може да се пушта македонска народна музика, но без никакво пеење.
Нацулиду рече дека нема семејство и нема врски со Македонија (државата) и ја отфрла идејата за какво било независно или сецесионистичко движење: етничките Македонци (некои Македонци од Егејскиот дел на Македонија) се венчавале и премногу се интегрирале во грчкото општество за тоа некогаш да се случи.
''Зошто не е нормално Македонците да бидат пријателски расположени со своите соседи?'', прашува таа. ''Малцинствата се мостови на пријателство''.
Одлуката на судот за Центарот за македонски јазик треба да дојде многу брзо“, пишува авторот Џефри Мо во статијата на „Торонто стар'', со мали исправки од МАКЕДОНОН.
